Дзяконскі Альбін

Бібліяграфія

Альбін Міхаіл Дзяконскі нарадзілся 28 красавіка 1892 года ў маёнтку Пятровічы Кобрынскага павета. Дзявочае прозвішча маці Альбіна – Ядвігі – Ажэшка, яна была далёкай родзічкай Элізы Ажэшка, вядомай польскай пісьменніцы. Яе першы муж італьянец Бяртольдзі, даведзены да банкруцтва, скончыў жыццё самагубствам. Ядвіга выходзіць у другі раз замуж за Альбіна Дзяконскага, чалавека адукаванага, паважанага і значна старэйшага за яе: паміж супругамі была розніца ў 21 год. Бацька будучага паэта, таксама Альбін, валодаў маёнткам Пятровічы, быў маршалкам дваранства Кобрынскага павета. Род Дзяконскіх меў свой герб.

Дзяцінства Альбіна Міхаіла праходзіла ў вялікай сям’і сярод братоў і сясцёр, дзе было чатыры роды дзяцей: “мае, твае, нашы, ні твае, ні мае”, як іх называлі паміж сабой бацькі. Ядвіга Ажэшка выйшла замуж за ўдаўца пана Бяртольдзі, які меў сына Маўрыцыя. Бяртольдзі гадавалі двух сыноў – Юрыя і Артура. Пасля смерці пана Бяртольдзі пані Ядвіга выйшла за ўдаўца Альбіна Дзяконскага, у якога быў сын Мар’ян, у саміх Дзяконскіх нарадзіліся дзве дачкі – Ядвіга і Ганна (Нютка) і два сыны – Альбін (Бінусь) і Вацлаў (Ваця). Пра незвычайную дабрыню, такт і культуру гэтых людзей лепш за ўсё сведчыць любоў усіх дзяцей адзін да аднаго як да родных братоў і сясцёр. Бінусь (так дома называлі Альбіна) рос кемлівым, разумным. Гэтым, напэўна, і спадабаўся далёкім сваякам па бацькоўскай лініі Казіміру і Стэфаніі Дзяконскім, якія часта наведваліся ў Пятровічы. Не маючы сваіх дзяцей, яны ўсынавілі Альбіна і забралі на Пружаншчыну ў свой радавы маёнтак – Магілёўцы, маючы намер у будучым пакінуць маёнтак яму ў спадчыну.

Пачатковую адукацыю Альбін атрымаў у хатніх настаўнікаў. Дзяцей у сям’і было шмат, таму без гувернантак абыйсціся не маглі. Сярэднюю школу Альбін пачаў наведваць у Варшаве, затым прадоўжыў абучэнне ў Рыжскай гімназіі.

Яго адукацыя пасля ўсынаўлення ажыццяўлялася на грошы Казіміра і Стэфаніі. Родзічы вырашылі накіраваць Альбіна на вучобу ў Бельгію, дзе ён вывучаў сельскаю гаспадарку. Рашэнне аб навучанні на факультэце сельскай гаспадаркі было лагічным: яго рыхтавалі ў спадкаемцы вялікага маёнтка. Але гаспадарка не вабіла Альбіна, і яго навучанне ў Бельгіі было нядоўгім. Пасля ён працягвае вучобу ў Лазанскім універсітэце на факультэце раманістыкі. У Лазані Альбін знаёміцца са сваёй будучай жонкай – Сафіяй, дачкою віленскага адваката Максімільяна Малінскага і хросніцай Казіміра Дзяконскага.

Пачатак першай сусветнай вайны прымушае Альбіна і Соф’ю вярнуцца на Радзіму. Альбін не быў мабілізаваны, бо меў слабое здароўе. Ён застаўся ў Магілёўцах і займаўся справамі гаспадаркі. У верасні 1915 г. Аршанская паветная па воінскай павіннасці прысутнасць прызнала яго непрыгодным да службы ў войску. Аднак ён апынуўся ў падпарадкаванні асобаўпаўнаважанага па забеспячэнні прыпасамі бежанцаў і насельніцтва тылу арміі Паўночна-Заходняга фронту. Некаторы час Альбін служыў пры штабе ў Арле, куды да яго прыехалі Соф’я і Стэфанія Дзяконская. Вясной 1917 г. у Арлоўскім рымска-каталіцкім прыходскім касцёле адбылося вянчанне Альбіна з Соф’яй. Пасля вайны маладая сем’я на некаторы час пасяляецца ў Варшаве, а ў 1920 годзе назаўсёды пераязджае ў Магілёўцы. Спакойнае жыццё ў правінцыйных Магілёўцах, поўнае клопатаў аб гаспадарцы і паэтычнай творчасці, было раптоўна перарвана ў верасні 1939 г. Пасля таго, як Чырвоная армія заняла тэрыторыю Заходняй Беларусі, А. Дзяконскі быў арыштаваны і адпраўлены ў Мінск. Далейшы лёс яго невядомы.

Няма звестак, у якім узросце Альбін Міхаіл пачаў пісаць вершы. У яго вершах наогул вельмі мала аўтабіяграфічных звестак. Дом у Магілёўцах быў прытулкам, які паэт вельмі любіў. Менавіта тут нарадзілася большасць вершаў А. Дзяконскага. Першая кніга “Байкі” пабачыла свет ў 1920 г. Гэта быў невялікі зборнік вершаваных баек, сярод якіх “Шпак”, “Алень”, “Ліс і барсук”, “Ваявода”, што часам складаліся ўсяго з некалькіх радкоў. Байкі добра ўдаваліся Дзяконскаму. Лаканічныя, кароткія, яны трапна выяўлялі пазіцыю аўтара. Мараль баек Дзяконскага – не нуднае павучанне, а канстатацыя фактаў: свет уладкаваны вельмі недасканала, неідэальна.

На працягу 20–30-х гг. ХХст. выходзяць наступныя зборнікі паэзіі Альбіна Дзяконскага: “Байкі. Сатыры. Лірыка” (1926), “Элегія” (1929), “Эклогі” (1931), “Гарадскія матывы”(1931), “На захад” (1932), “Два галасы” (1933), “Драма Люцыфера” (1934), “Падгледжаныя рэчы” (1936), з якіх толькі першы быў надрукаваны ў Вільні, астатнія ўсе – у Варшаве. Апошняя кніга “Зялёныя Магілёўцы” была выдадзена ў 1939 г. Многія вершы з яе напоўнены нейкім прадчуваннем, страхам. Адзін з вершаў так і называецца “Страх жыцця”. У вершы “Франтон дома” паэт гаворыць, што гуляючы вечарамі па парку, ён адчувае небяспеку і толькі ступіўшы на ганак, трымаючыся за парэнчы, становіцца самім сабою. У яго апошніх вершах ёсць прадчуванне трагедыі, не ўсім зразумелыя туманныя летуценні.

А. Дзяконскі вельмі рэдка публікаваў свае вершы ў тагачасных часопісах. Захаваўся часопіс “Naokolo swіata” за ліпень 1939 г. № 183, у якім быў апублікаваны верш Альбіна Дзяконскага “Lіlіе”. Хутчэй ўсяго, гэта была апошняя публікацыя перад арыштам паэта. Што датычыцца яго зборнікаў, то яны часцей за ўсё выходзілі невялічкімі тыражамі – па некалькі соцень экзэмпляраў.

Апошні зборнік вершаў Дзяконскага надрукаваны ў Варшаве ў 1985 г. На беларускай мове да гэтага часу былі выданы толькі некалькі баек. Творчасць паэта не стала тэмай глыбокага літаратурнага аналізу. Зразумела, што даследчыкаў у савецкія часы не магла прывабіць такая тэма: памешчык-паэт буржуазнай Польшчы. Аднак мастацкія якасці твораў Дзяконскага несумненныя: уся паэзія напоўнена любоўю да навакольнага свету, ён меў здольнасць бачыць і перадаваць прыгажосць звычайных, штодзённых, знешне непрыкметных рэчаў, ніколі не апускаўся да павучэнняў. Вершы паэта пазбаўлены сацыяльнай ці палітычнай актуальнасці, у іх ёсць і гумар, і подых вельмі складанага часу, сынам якога быў Альбін Дзяконскі.

Бібліяграфія

Спіс літаратуры аб жыцці і творчасці А. Дзяконскага

Кнігі:

Папко, В.М. Род Дзяконскіх і іх маёнткі на Брэстчыне ў ХІХ-ХХ стст. / В.М. Папко. – 2-е выданне, папраўленае і дапрац. – Брэст : Альтернатива, 2011. – С. 94-106.
Папко, В.М. Паэт Альбін Дзяконскі (1892-1940) і кніжны збор роду Быхаўцаў / В.М. Папко // Берасцейскія кнігазборы : матэрыялы міжнароднай навукова-практычнай канферэнцыі / Брэсцкі аблвыканкам ; абл. б-ка імя М. Горького ; [склад. : А.М. Мяснянкіна, Т.С. Кавенька ; пад рэд. М.В. Нікалаева]. – Брэст : Паліграфіка, 2010. – С. 137-152.
Снітко, Г.М. Альбін Дзяконскі (1892-1939?) / Г.М. Снітко // Літаратурная Берасцейшчына : краязнаўчыя нарысы, партрэты, артыкулы / В.Я. Ляшук, Г.М. Снітко. – Мінск : Литература и искусство, 2008. – С. 215-216.
Альбін Дзяконскі (1892-1939) : [біяграфія і творчасць А. Дзяконскага] // Літаратурная карта Берасцейшчыны / Галоўнае ўпраўленне ідэалагічнай работы Брэсцкага абласнога выканаўчага камітэта, кафедра методыкі выкладання беларускай літаратуры і краязнаўства, вучэбная літаратурна-краязнаўчая лабароторыя УА “Брэсцкі дзяржаўны універсітэт імя А.С. Пушкіна”, Брэсцкае абласное аддзяленне Саюза пісьменнікаў Беларусі ; [укл. Анатоль Крэйдзіч]. – Брэст : Брэсцкая друкарня, 2008. – С. 201-202.
Бензярук, Р. Перарваная элегія : Дзяконскі Альбін Міхал / Расціслаў Бензярук, Анатоль Бензярук // Сорак дарог / Расціслаў Бензярук, Анатоль Бензярук. – Брэст : Альтернатива, 2007. – С. 36-38.
Альбін Дзяконскі // Памяць. Жабінкаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. Р.Я. Смірнова; рэд. А.Л. Петрашкевіч і інш.]. – Мінск : Ураджай, 1999. – С. 138-139 : іл.
Снітко, Г.М. Альбін Дзяконскі (1892-1939?) / Г.М. Снітко // Літаратура Берасцейшчыны / В.Я. Ляшук, Г.М. Снітко. – Брэст : [Выдавецтва С. Лаўрова], 1999. – С.254-256.
Sljownіk wspolczeesnych pіsarzy polskіch. Tom pіerwszy: А – І / pod red. Ewy Korzenіewskіej. – Warszawa : Panstwowe wydawnіctwo naukowe, 1963. – S. 479-480.

Перыёдыка:

Бензярук, А. На хрышчэнні ў Крупчыцах / Анатоль Бензярук // Сельская праўда. – 2013. – 2 мая. – С. 3.
Папко, В. Лёсы паноў Дзяконскіх з маёнтка Пятровічы / В. Папко // Сельская праўда. – 2011. – 5 кастр. – С. 2.
Папко, В. Пятровіцкая галіна роду Дзяконскіх і іх маёнткі на Брэстчыне ў ХІХ – ХХ стст. / Вольга Папко // Беларускі гістарычны часопіс. – 2009. – № 9. – С. 30-41.
Бензярук, Р. Слова пра Альбіна Дзяконскага / Р. Бензярук // Народная трыбуна. – 2002. – 27 крас.
Церахава, В. Паэт Альбін Дзяконскі : да 110-годдзя з дня нараджэння / В. Церахава // Сельская праўда. – 2002. – 27 крас.
Терехова, В. Поэт, который не искал славы / Вера Терехова // Заря. – 1997. – 20 ноября.
Церахава, В. “У запрэжцы коней у свае Магілёўцы” / Вера Церахава // Сельская праўда. – 1995. – 16 жніўн. – С. 2.
Церахава, В. Родам з Пятровіч / В. Терахава // Сельская праўда. – 1991. – 10 студ.

Спіс твораў А. Дзяконскага

Dziekonski, A. Wybor poezji : [wierszе] / Albin Dziekonski ; [opracowanie typograficzne Waclaw Wyszynski]. – Warszawa : Panstwowy Instytut Wydawniczy, 1985. – 328 s.
Dziekonski, A. Zielone Mogilowce : [wierszе] / A. Dziekonski. – Warszawa,1939.
Dziekonski, A. Rzeczy podejrzane : [wierszе] / A. Dziekonski. – Warszawa, 1936.
Dziekonski, A. Dramat Lucyfera : [poemat] / A. Dziekonski. – Warszawa, 1934.
Dziekonski, A. Dwa glosy : [wierszе] / Albin Dziekonski. – Warszawa, 1933. – 46 s.
Dziekonski, A. Na zachod : [wierszе] / Albin Dziekonski. – Warszawa, 1932. – 39 s.
Dziekonski, A. Eklogi : wierszе / A. Dziekonski . – Warszawa, 1931.
Dziekonski, A. Motywy z miasta : [wierszе] / Albin Dziekonski. –Warszawa, 1931. – 49 s.
Dziekonski, A. Elegje : [wierszе] / Albin Dziekonski . – Warszawa, 1929. – 32 s.
Dziekonski, A. Bajki. Satyry. Liryka : wierszе / A. Dziekonski . – Warszawa, 1926.
Dziekonski, A. Bajki : wierszе / A. Dziekonski . – Warszawa, 1920.
Дзяконскі, А. Сіла і спакой : байка ; Камар : [верш] / Альбін Дзяконскі; пер. з польскай Р. Бензярук // Літаратурная карта Берасцейшчыны / Галоўнае ўпраўленне ідэалагічнай работы Брэсцкага абласнога выканаўчага камітэта, кафедра методыкі выкладання беларускай літаратуры і краязнаўства, вучэбная літаратурна-краязнаўчая лабароторыя УА “Брэсцкі дзяржаўны універсітэт імя А.С. Пушкіна”, Брэсцкае абласное аддзяленне Саюза пісьменнікаў Беларусі ; [укл. Анатоль Крэйдзіч]. – Брэст : Брэсцкая друкарня, 2008. – С. 203.
Дзяконскі, А. Сіла і спакой : байка / Альбін Дзяконскі ; пер. Р. Бензярук // Сельская праўда. – 2002. – 27 крас.
Дзяконскі, А. Камар ; Воўк і ляснік : вершы / Альбін Дзяконскі ; пер. Р. Бензярук // Сельская праўда. – 1994. – 30 ліп.
Dziekonski, A. Lilie : [wiersz] / Albin Dziekonski // Naokolo swіata. – Warszawa, 1939. – № 183 (lipiec) – S. 28.