Вёска Драмлёва

У пятніцу 11 верасня 1942 года, у час карнай аперацыі “Трохвугольнік”, назаўсёды спынілася жыццё ў невялічкай вёсачцы Драмлёва Жабінкаўскага раёна. З раніцы немцы ўварваліся ў вёску і пачалі выганяць на вуліцу жыхароў, потым загналі людзей ў чатыры хлявы, мужчын і жанчын з дзецьмі асобна, і падпалілі. Некаторыя спрабавалі вылезці, але карнікі расстрэльвалі ўсіх бязлітасна. Як факелы, палалі разрабаваныя падворкі. У той жудасны дзень акупанты забілі і спалілі 190 чалавек, знішчылі 43 двары, засталіся адны папялішчы. Сярод ахвяраў – 103 ва ўзросце да 30 гадоў. Пяці дзяўчынкам не споўнілася і года.

На сённяшні дзень па апошніх даследчых дадзеных гісторыка Анатоля Расціслававіча Бензерука “з вялікай доляй верагоднасці можна пакінуць у спісе тых, хто не вышаў жывым з агню 11 верасня 1942 года – 183 асобы. 90 з іх – мужскага полу, 93 – жаночага”.

13 верасня 1942 астанкі згарэлых драмлёўцаў пахаваныя на могілках у в. Сцяпанкі Жабінкаўскага раёна, якая знаходзілася ў кіламетры ад спаленай вёскі. У 1967 годзе на брацкай магіле ўстаноўлены абеліск. Увесну 2009-га пахаванне драмлёўцаў абноўлена.

Доўгі час лічылася, што ў час жорсткай расправы, выратаваліся з полымя трое раненых падлеткаў: Міша Данілюк, Міця Юрасік і Коля Ярмашук. Аднак ва ўспамінах жыхароў навакольных вёсак Сцяпанкі і Горкі ўвесь час згадваўся чацвёрты хлопчык, што цудам выжыў. Імя яго ніхто не памятаў, бо ён быў не мясцовы. Толькі праз сем дзясяткаў гадоў пасля трагедыі прозвішча яго стала вядома – Віталь Чахлоў.

Акрамя дзяцей, жывымі засталіся дарослыя драмлёўцы, якія выпадкова адсутнічалі пад час кары ў вёсцы. Сярод іх Павел Варфаламеевіч Ляўчук, які сведчыў пра зладзейства перад раённай камісіяй, якая займалася выяўленнем ў 1944-1945 гадах шкоды, нанесенай жабінкаўскай зямлі гітлераўцамі і іх памагатымі. У тым страшным полымі ў Леўчука згарэла ўся сям'я: жонка і трое маленькіх дачок. 

Пасля Вялікай Айчыннай вайны Драмлёва ўжо не адрадзілася. У1967 годзе на месцы спаленай вёскі насыпаны Курган Памяці, а 12 верасня 1982 – адбылося ўрачыстае адкрьццё мемарыяльнага комплексу “Драмлёва”. Аўтар праекта – архітэктар Юрый Казакоў, скульптар Уладзімір Вараб’ёў. Пры ўваходзе размешчаны камень-прысвячэнне, укампанаваны ў бетонную форму, якая нагадвае перабітае крыло птушкі.

У падножжа рукатворнага кургана ўстаноўлена бронзавая кампазіцыя – тры жаночыя фігуры, якія ў журботным маўчанні сядзяць на валунах і ўвасабляюць тры пакаленні: маці, дачка і ўнучка, якія сімвалізуюць вечны трыумф жыцця. Некалькі макетаў падмуркаў на тэрыторыі мемарыяла паказваюць кірунак вясковай вуліцы і размяшчэнне дамоў на ёй, дарожкі з чырвонага шчэбня сімвалізуюць распаленыя вуглі.

Драмлёва ўвекавечана на хатынскіх “Могілках вёсак”, дзе сімвалічна пахавана 185 беларускіх вёсак, якія знішчаны датла ў час вайны і не вярнуліся да жыцця. Магіла вёскі ўяўляе сабой сімвалічнае папялішча. У цэнтры – п'едэстал у выглядзе языка полымя – сімвал таго, што вёска была спалена. У жалобнай урне захоўваецца зямля вёскі, што перажыла трагедыю. На магіле напісаны назва вёскі і назва раёна, у якім яна стаяла.

У 1999 годзе ў Беларусі выйшла паштоўка, прысвечаная мемарыяльнаму комплексу “Драмлёва”. У сувязі з 75-годдзем з дня трагедыі вёскі Драмлёва 17-22 жніўня 2017 года ў Жабінкаўскім раёне прайшоў суботнік па зборы сродкаў на абнаўленне мемарыяльнага комплексу “Драмлёва”. У мае 2018 года ў Драмлёва высаджаны ўздоўж дарожак амаль 90 туй. 20 сакавіка 2021 года у мемарыяльным комплексе "Драмлёва" прайшоў мітынг-рэквіем, прысвечаны памяці спаленых вёсак Беларусі. У 4 гадзіны раніцы 22 чэрвеня 2021 года ў "Драмлёва" арганізавана акцыя "Свеча памяці народнай" да 80-годдзя з дня пачатку Вялікай Айчыннай вайны. 22 сакавіка 2022 года Жабінкаўшчына далучылася да акцыі “Памяць”, прымеркаванай да Дня памяці хатынскай трагедыі, на месцы спаленай вёскі Драмлёва адбыўся жалобны мітынг. 7 мая 2022 года ў мемарыяле адбылося адкрыццё стойкі з тэматычнымі QR-кодамі. 12 верасня 2022 года людзі розных узростаў сабраліся ў мемарыяльным комплексе, каб успомніць пра загінулых мірных жыхароў, на цырымоніі прысутнічаў скульптар мемарыяльнай кампазіцыі Уладзімір Пятровіч Вараб’ёў.

Восем дзясяткаў гадоў няма на карце свету Драмлёва, 55 гадоў у трагічную дату на месцы “вогненнай вёскі” ладзіцца жалобны мітынг-рэквіем, сорак гадоў тут ўзвышаецца мемарыял, дзе зліліся ў адно жыццё і бяссмерце…