Чарнак Міхаіл Мікітавіч

Краязнауства
Іх імены ў гісторыі края
Чарнак Міхаіл Мікітавіч

Бібліяграфія

З цыкла відэаролікаў «Подзвігам слаўныя мае землякі»

Міхаіл Мікітавіч Чарнак нарадзіўся 1 лістапада 1911 года ў вёсцы Старое Сяло Кобрынскага павета Гродзенскай губерні (цяпер Азяцкага сельсавета Жабінкаўскага раёна Брэсцкай вобласці) у сялянскай сям’і, дзе ўжо раслі чацвёра дзяцей: Барыс, Усціння, Малання і Дар’я. З маленства хлопчык спазнаў долю бедняка, таму ўсё сваё жыццё змагаўся за шчасце простых людзей.

У час Першай сусветнай вайны сям’я была ў бежанцах у Самарскай губерні ў Расіі, пасля заканчэння вайны, у 1920 годзе, вярнуліся на радзіму.

Міхаіл атрымаў тры класа адукацыі, у 17-гадовым узросце ўступіў у КПЗБ, адслужыў у Войску Польскім у 82-м пяхотным палку, які дыслацыраваўся ў Брэсце.

Вялікі ўплыў на яго светапогляд аказала сястра Дар’я Мікітаўна Чарнак (1910–1943), удзельніца рэвалюцыйнага руху ў Заходняй Беларусі, з 1924 па 1926 год – член Камуністычнага Саюза Моладзі Заходняй Беларусі, член Камуністычнай партыі Заходняй Беларусі з 1927 года. За рэвалюцыйную дзейнасць з 1929 па 1931 гг. знаходзілася ў заключэнні. У 1931–1938 гг. Чарнак Д.М. была на падпольнай партыйнай рабоце інструктарам Пінскага, затым Вілейскага акружкамаў КПЗБ. У 1933 годзе закончыла аднагадовую школу КПЗБ у Мінску і накіравана ў Маскву ў Камуністычны інстытут народаў Захаду. У 1936 годзе вярнулася на падпольную работу ў Западную Беларусь. З верасня 1939 да пачатку Вялікай Айчыннай вайны яна працавала ў Беластоцкім гарвыканкаме. У пачатку ліпеня 1941 года прыняла ўдзел у стварэнні ў Беластоку антыфашысцкага падполля, у чэрвені 1942 года Даша была схоплена гестапа і змешчана ў Беластоцкую турму, у ліпені 1943 года расстраляна.

З падтрымкі сястры Міхаіл актыўна ўключыўся ў падпольную барацьбу, скіраваную на вызваленне краю ад польскіх уладаў і аб’яднанне Беларусі ў адзіную дзяржаву. Ён уваходзіў у склад Брэсцкага падпольнага райкама партыі і ячэйкі КПЗБ у роднай вёсцы. 1 жніўня 1931 года да антываеннага дня, штогод адзначаемага КПЗБ, у Старым Сяле быў вывешаны чырвоны сцяг з антываенным лозунгам. Ахранка даносіла, што сцяг даставіла брату Дар’я, а Міхаіл вывесіў яго. У студзені 1932 года паліцыя арыштавала Чарнака, але не дабілася прызнання і адпусціла. У пачатку жніўня 1933 года ўспыхнула Навасёлкаўскае паўстанне, у якім брал удзел і Чарнак. Пасля задушэння выступлення пачаліся арышты камуністаў гарадскіх арганізацый, Міхаіл Мікітавіч зноў быў затрыманы і заключаны ў турму «На Брыгітках», што знаходзілася на тэрыторыі Брэсцкай крэпасці і выкарыстоўвалася для палітвязняў (у 1955 годзе турма разбурана). Пракурор патрабаваў для яго найвышэйшай меры праз павешанне. Па ўсёй Заходняй Беларусі ў падтрымку падсудных разгарнулася масавая кампанія салідарнасці, у тым ліку праходзілі акцыі і на Жабінкаўшчыне, падчас якіх патрабавалася адмяніць смяротны прысуд удзельнікам навасёлкаўскіх спраў. З рук у рукі перадавалася ўлётка «За што судзілі рэвалюцыйных сялян у Кобрыне», надрукаваную ў Брэсцкай падпольнай друкарні ЦК КПЗБ на кватэры ўраджэнца д. Рачкі І.Валошкі і дастаўленую стрыганецкім камсамольцам І.Снітко. Пад націскам людскога гневу польскі ўрад адступіў, усе абвінавачаныя пазбеглі пакарання. Сялянскі бунт і судовы працэс над паўстанцамі атрымалі шырокі грамадскі рэзананс і ўвашлі ў гісторыю як адзін з найбольш вядомых эпізодаў барацьбы працоўных Заходняй беларусі за нацыянальнае вызваленне.

Пасля аб'яднання Заходняй Беларусі з БССР і ўстанаўлення савецкай улады ў 1939 годзе да пачатку Вялікай Айчыннай вайны Міхаіл Чарнак працаваў старшынёй Старасельскага сельсавета.

У ноч з 24 на 25 чэрвеня 1941 года ў старасельскім лесе чырвонаармейцамі, якія апынуліся ў акружэнні, быў арганізаваны партызанскі Старасельскі атрад – першы ў Беларусі, – які папаўняўся мясцовымі жыхарамі і дзейнічаў самастойна ў Жабінкаўскім раёне. 8 ліпеня 1943 года атрад увайшоў у брыгаду ім. Сталіна і працягваў весці баі не толькі на тэрыторыі Жабінкаўскага, але і Кобрынскага, Дзівінскага, Маларыцкага, Камянецкага, Брэсцкага раёнаў.

Пазнаёміўшыся з камандзірам нядаўна арганізаванага Старасельскага партызанскага атрада Сяргеем Сяргеевічам Шыканавым, Чарнак прыняў самы непасрэдны ўдзел у арганізацыі атрада, забяспечваў яго харчаваннем, а неўзабаве перайшоў у атрад, стаўшы камандзірам разведкі. Ён добра ведаў наваколле, наладзіў цесныя сувязі з антыфашысцкімі арганізацыямі Брэсцкага, Кобрынскага і іншых раёнаў. Міхаіл Мікітавіч быў смелым, адважным, знаходлівым, карыстаўся аўтарытэтам у атрадзе. Дзякуючы разведдадзеным яго групы, партызаны ладзілі засады на дарогах, нападалі на гарнізоны праціўніка, ліквідавалі дробныя паліцэйскія ўчасткі, удзельнічалі ў «рэйкавай вайне», наносілі ўдары па камунікацыях.

У пачатку восені 1941 года немцы мабілізавалі сялян на перавозку боепрыпасаў з палігона на склад. Чарнак адправіўся з аднавяскоўцамі на сваёй падводзе, пагрузіў шэсць станкавых кулямётаў, скрыні гранат і патронаў і ў дарозе звярнуў у Старасельскі лес. Гітлераўцы, жадаючы схапіць Міхаіла, прызначылі за яго галаву 50 тысяч рейхсмарак.

2 мая 1943 года ў баі з правышаючымі сіламі немцаў каля вёскі Звозы (Маларыцкі раён) Міхаіл Чарнак загінуў. Яго пахавалі недалёка ад Старога Сяла, у лясным урочышчы Заброддзе, пад вялізным дубам, дзе ў маладосці Міша з сястрой Дашай далі клятву змагацца за сацыяльнае і нацыянальнае вызваленне роднага краю. У чэрвені гэтага ж года Старасельскаму партызанскаму атраду было прысвоена імя М.М. Чарнака.

У 1944 годзе Міхаіл Чарнак пасмяротна ўзнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны І ступені і медалём «Партызану Айчыннай вайны» І ступені, у 1948 годзе – зноў ордэнам Айчыннай вайны І ступені. Двойчы прадстаўлены да звання Герой Савецкага Саюза, але так і не быў узнагароджаны.

Пасля вайны астанкі праслаўленага героя перапахавалі ў в. Старое Сяло, дзе 9 мая 1975 года ў скверы імя М.М. Чарнака ўзведзены манумент на брацкай магіле (архітэктар В.А. Пак), дзе пахаваны 4 партызан і Міхаіл Мікітавіч Чарнак.

Помнік уяўляе сабой архітэктурна-скульптурны ансамбль, які складаецца з бюста Міхаіла Чарнака, усталяванага на чатырохгранным пастаменце з невялікім выступам на фасаднай часцы, і кальца, якое зліваецца з пастаментам. У цэнтры кальцо разарвана і ўтварае падыход да надмагільнага помніка. Перад уваходам – стэла з выявай ордэна Айчыннай вайны. Справа ад помніка – другая стэла з памятным надпісам. Аўтар бюста скульптар Рыгор Пясецкі стараўся дасягнуць ідэнтычнасці па фатаграфіі Міхаіла Чарнака і са слоў Наталлі Емяльянаўны (у дзявоцтве Швайко), якая была жонкай Міхаіла Мікітавіча і сувязной атрада.

У 1969 годзе у 4-х кіламетрах на поўдзень ад вёскі Старое Сяло, у лясным урочышчы Заброддзе, каля так званага дуба Чарнака, усталяваны помнік у выглядзе шалаша, побач – стэла з 77-ю імёнамі загінуўшых партызан Старасельскага атрада.

Імем адважнага партызана-зямляка названы вуліцы ў роднай вёсцы Старое Сяло і ў горадзе Жабінка.

Бібліяграфія

Чернак Михаил Никитич // Регионы Беларуси : энциклопедия. В 7 т. Т. 1, кн. 2 : Брестская область / [ред. кол. Т.В. Белова (глав. ред.) и др.]. – Минск : Беларуская Энцыклапедыя имя П. Броўкі, 2009. – С. 457.
Чернак Михаил Никитич // Их именами названы… : энцикл. справочник / ред. кол.: И.П. Шамякин и др. – Минск : Белорусская Советская Энциклопедия им. П. Бровки, 1987. – С. 664.
Чарнак Дар’я Мікітаўна / Васіль Ласковіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. Т. 6, кн. 2 / рэд. кал.: Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш. – Мінск : Беларуская Энцыклапедыя імя П. Броўкі, 2003. – С. 140.
Дар’я Мікітаўна Чарнак // Памяць. Брэст : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі. У 2 кн. Кн. 1 / [уклад. А.П. Кондак ; рэд. кал.: Р.Р. Бысюк і інш.]. – Мінск : Белта, 1997. – С. 257–258.
Ласковіч, В.П. Д. Чернак / Василий Петрович Ласкович, Валентина Васильевна Ласкович (Желанова) // Подвиг Коммунистической партии Западной Белоруссии (КПЗБ), 1919–1939 гг. : исторический очерк / Василий Петрович Ласкович, Валентина Васильевна Ласкович (Желанова). – [Брест] : Брестская типография, 2002. – С. 176 : фот.
Ласковіч, В.П. Гонар героям : [пра Міхаіла і Дар’ю Чарнакоў] / В.П. Ласковіч // Памяць. Жабінкаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. Р.Я. Смірнова ; рэд. кал.: А.Л. Петрашкевіч і інш.]. – Мінск : Ураджай, 1999. – С. 276–277.
Манаенкаў, А.Л. На партызанскіх сцежках / А.Л. Манаенкаў // Памяць. Жабінкаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. Р.Я. Смірнова ; рэд. кал.: А.Л. Петрашкевіч і інш.]. – Мінск : Ураджай, 1999. – С.256–264.
Чарнак Наталля Мікалаеўна ; Чарнак Дар’я Мікітаўна ; Чарнак Міхаіл Мікітавіч ; Магіла Чарнака Міхаіла Мікітавіча // Памяць. Жабінкаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. Р.Я. Смірнова ; рэд. кал.: А.Л. Петрашкевіч і інш.]. – Мінск : Ураджай, 1999. – С. 344.
Помнік М. М. Чарнаку ў в. Старое Сяло : [фота] // Памяць. Жабінкаўскі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. Р.Я. Смірнова ; рэд. кал.: А.Л. Петрашкевіч і інш.]. – Мінск : Ураджай, 1999. – С. 362.
Памяць. Брэсцкі раён : гісторыка-дакументальныя хронікі гарадоў і раёнаў Беларусі / [уклад. В.П. Россіхін ; рэд. кал.: Г.К. Кісялёў і інш.]. – Мінск : Белта, 1998. – С. 204, 216, 217.
Могила Чернака Михаила Никитовича / А.И. Дулебо, В.В. Терещатова. Партизанское кладбище / А.И. Дулебо // Свод памятников истории и культуры Белоруссии. Брестская обалсть / редкол.: С.В. Марцелев (гл. ред.) и др. – Минск : Белорусская Советская Энциклопедия, 1990. – С. 184–185.
Помнік на брацкой магіле партызан : [в. Старое Сяло] / Г.І. Дулеба, В.П. Церашчатава // Збор помнікаў гісторыі і культуры Беларусі. Брэсцкая вобласць / рэдкалегія: С.В. Марцэлеў (гал. рэд.) i iнш. – Мінск : Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1984. – С. 164.
Памятник М.Н. Чернаку : Жабинкаовский район, д. Старое Село // Пусть помнят все : памятники и памятные места революционной и национально-освободительной борьбы трудящихся Западной Белоруссии / Г.Б. Воткович, В.Б. Короткевич. – Минск : Полымя, 1979. – С. 20, 22 : фот.
Памятник на могиле Чернака М.Н. Деревня Старое Село : [о Старосельском партизанском отряде и М. Чернаке] // В памяти народной : путеводитель по местам борьбы за установление советской власти в Белоруссии, за честь, свободу и независимость социалистической родины / [авторский коллектив : С.З. Почанин и др.]. – Минск : Беларусь, 1969. – С. 109–110.
Сарычев, В. Правда Чернака / Василий Сарычев. – [Брест] : Брестская типография, 2020. – С. 71–74.
Бензярук, Р. Дуб Чарнака : Чарнак Міхаіл Мікітавіч // Сорак дарог / Расціслаў Бензярук, Анатоль Бензярук. – Брэст : Альтернатива, 2007. – С. 24–27.
Партизанские формирования Брестской области : отряд им. М.Н. Чернака // Героическая Брестчина / [сост. С.Ф. Омелюсик]. – Брест : Брестская типография, 2015. – С. 106–131.
Лонина, Н. Деятельность партизанского отряда имени Чернака на территории Жабинковского района (1941–1944 годы) / Н. Лонина // 55 гадоў Перамогi ў Вялікай Айчыннай вайне : новыя факты, лічбы і іх асэнсаванне : зб. матэрыялаў міжвуз. студэнцкай навук-практ. канф. (4–5 мая 2000 г.). – Брэст : БрДУ, 2000. – С. 36–38.
Партызанская брыгада імя І.В. Сталіна : [у т. л. пра атрад М.М. Чарнака] // Беларусь у Вялікай Айчыннай вайне, 1941–1945 : энцыклапедыя / гал. рэд. I.П. Шамякiн. – Мінск : Беларуская Савецкая Энцыклапедыя, 1990. – С. 439.
Отряд им. М.Н. Чернака // Партизанские формирования Белоруссии в годы Великой Отечественной войны : июнь 1941 – июль 1944 : краткие сведения об организационной структуре партизанских соединений, бригад (полков), отрядов (батальонов) и их личном составе / [авт. кол.: А.Л. Манаенков и др.]. – Минск : Беларусь, 1983. – С. 126–127.
Партызанская брыгада імя І.В. Сталіна : [у т. л. пра атрад ім. М.М. Чарнака] // Беларуская савецкая энцыклапедыя. У 12 т. Т. 8 : Паддубнiкi – Рабкi / гал. рэд. П.У. Броўка [і інш.]. – Мiнск : БелСЭ, 1975. – С. 199.
Старое Сяло : [Жабінкаўскі раён ; узгаданы М.М. Чарнак ; фота помніка М.М. Чарнаку] // Гарады і вёскі Беларусі : энцыклапедыя. Т. 3, кн. 1 : Брэсцкая вобласць. – Мінск : Беларуская Энцыклапедыя, 2006. – С. 344, 345.
Бензярук, А. Памяць нашае зямлі : гіст.-культур. мясціны Жабінкоўскага р-на / Анатоль Бензярук. – Брэст : Брэсцкая друкарня, 2002. – 36 с. – Са зместу : [М. Чарнак]. – С. 10–11.
Анталогiя беларускай эпiтафii / уклад., аўтар прадм. i арт. А. Кудласевiч. – Мінск : Ураджай, 2000. – 222 с. – Са зместу : Жабінкаўскі раён. «Помнік на магіле М.М. Чарнака і чатырох партызан». – С. 166.
Ласкович, В. Из племени непокоренных : воспоминания подпольщика 1919–1939 / Василий Ласкович. – Брест : [б. и.], 1999. – Из содержания : [М. Чернак]. – С.75–80, 170.
Назаўсёды разам : да 60-годдзя ўз’яднання Заходняй Беларусi з БССР / склад. У.I. Навiцкi. – Мінск : БелЭН, 1999. – 253 с. – Са зместу : [Чарнак М.М.]. – С. 133.
Селивоник, И.Ф. Война народная, война священная : [воспоминания командира партизанского отряда им. Чернака] / Иван Федорович Селивоник // Буг в огне : [сборник] / [составители: А.А. Крупенников и др.]. – Изд. 3-е, доп. и перераб. – Минск : Беларусь, 1977. – С. 286–297.
Шиканов, С.С. На партизанских тропах : [воспоминания командира Старосельского партизанского ортяда] / Сергей Сергеевич Шиканов ; лит. запись С. Маслюкова // Буг в огне : [сборник] / [составители: А.А. Крупенников и др.]. – Изд. 3-е, доп. и перераб. – Минск : Беларусь, 1977. – С. 273–285.
Арзуманян, С. Земля пылала : [воспоминания командира бригады им. Сталина] / С. Арзуманян. – Минск. : Беларусь, 1974. – 238с. – (Мемуары). – Из содержания : [отряд М. Чернака]. – С. 134–234.
Бензярук, А. Вуліца Чарнака, або У імя гераічнага партызана / Анатоль Бензярук // Сельская праўда. – Жабінка, 2021. – 20 кастрычніка. – С. 5.
80 гадоў атраду Чарнака // Сельская праўда. – Жабінка, 2021. – 2 ліпеня. – С. 2.
Бензярук, А. «Легіянеры» з далёкіх гор : [аб дзейнасці партызанскага атрада імя Чарнака, створанага у в. Старое Сяло Жабінкаўскага раёна, перагаворах з калабарантамі і скланенні іх да пераходу на бок партызан] / Анатоль Бензярук // Сельская праўда. – Жабінка, 2020. – 22 красавіка. – С. 5.
Коздерко, О. Первый партизанский отряд / Ольга Коздерко // На страже. – 2019. – 21 июля.
Бензярук, А. Першы партызанскі : [аб стварэнні партызанскага атрада ў в. Старое Сяло] / Анатоль Бензярук // Сельская праўда. – Жабінка, 2019. – 26 чэрвеня. – С. 3.
Елизарова, Ж. Их сроднило суровое время : [о партизанском отряде им. М.Н. Чернака бригады им. И.В. Сталина] / Жанна Елизарова // Кобрынскі веснік. – 2019. – 4 мая. – С. 5.
Ростаў, А. Легендарны партызан : [біяграфія партызана Міхаіла Мікітавіча Чарнака (1911—1943), ураджэнца в. Старае Сяло Жабінкаўскага раёна] / Анатоль Ростаў // Сельская праўда. – Жабінка, 2018. – 28 красавіка. – С. 3.
Карпук, И. Помнить каждого : [о партизане М.Н. Чернаке] / Иван Карпук // Железнодорожник Белоруссии. – 2015. – 11 марта. – С. 2.
Брунш, А. По местам боевой славы партизан : [о велосипедной поездке учеников Вистычской СШ Брестского р-на в д. Старое Село Жабинковского р-на] / Анастасия Брунш // Заря над Бугом. – Брест, 2014. – 3 ноября.
Ростаў, А. Памяці Чарнака і драмлёўцаў : [пра выязны семінар актыву Брэсцкай гарадской арганізацыі Беларускага грамадскага аб’яднання ветэранаў у Жабінкаўскім р-не] / Анатоль Ростаў // Сельская праўда. – Жабінка, 2014. – 9 чэрвеня.
Баркун, Г. Вызваленне ваеннапалонных з-пад нямецкага канвою. Міхаіл Мікітавіч Чарнак / Генадзь Баркун // У бой ішлі маладыя... / Генадзь Баркун // Звязда. – 2014. – 24 мая. – С. 5.
Запрудская, І. Паўстаў помнік у святочны дзень… : [успаміны пра стварэнне і адкрыццё помніка М.М. Чарнаку] / Ірына Запрудская // Сельская праўда. – Жабінка, 2012. – 21 ліпеня. – С. 2.
Міцковіч, М. Два роднасныя лесы : [пра Міхаіла і Дар’ю Чарнак] / М. Міцковіч // Сельская праўда. – Жабінка, 2009. – 16 верасня.
Мацвіенка, Р. Дуб Чарнака : [пра партызана М.М. Чарнака] / Р. Мацвіенка // Сельская праўда. – Жабінка, 2006. – 29 красавіка.
Iванчанка, М. Удзячнай памяцi акорды : [пра адкрыццё пасля абнаўлення музея партызанскай славы ў в. Старое Сяло, прымеркаванае да 60-годдзя з дня гiбелi М.М. Чарнака] / М. Іванчанка // Сельская праўда. – Жабінка, 2003. – 14 мая. – С. 2.
Лисичик, Т. Подвиг партизана чтят на Полесье : [о памятнике партизанам в лесу у д. Старое Село Жабинковского р-на] / Т. Лисичик // Брестский курьер. – 2003. – № 19. – С. 7.
Спіс сувязных і партызан атрада імя М.М. Чарнака брыгады імя І.В. Сталіна Брэсцкага партызанскага злучэння, якія загінулі ў баях з нямецка-фашысцкімі захопнікамі ў 1941–1944 гг. і пахаваны ў Старасельскім лесе // Сельская праўда. – Жабінка, 1997. – 23 ліпеня. – С. 4 ; 26 ліпеня. – С. 4.
Алесюк, А.Ф. Ці пройдзе «мода» на музей? : [пра дзейнасць гісторыка-краязнаўчага музея Старасельскай школы] / А.Ф. Алесюк ; гутарыў Р. Бензярук // Сельская праўда. –Жабінка, 1997. – 3 верасня.
Шыканаў, С.С. Гарэла зямля пад нагамі акупантаў : [гутарка з былым камандзірам партызанскага атрада імя М.М. Чарнака] / Сяргей Сяргеевіч Шыканаў ; гутарыў І. Міцковіч // Сельская праўда. – Жабінка, 1997. – 22 лютага.
Ласковіч, В. Даша – сястра Міхаіла Чарнака / В. Ласковіч // Сельская праўда. – Жабінка, 1996. – 27 лістапада. – С. 3 ; 30 лістапада. – С. 3.
Прыпатнеў, А. Першы партызанскі : [пра атрад ім. М. Чарнака] / А. Прыпатнеў // Сельская праўда. – Жабінка, 1996. – 28 мая. – С. 3.
Іванчанка, М. …І ляцелі пад адхон цягнікі : [пра дзейнасць партызанскага атрада ім. Чарнака] / М. Іванчанка // Сельская праўда. – Жабінка, 1994. – 20 ліпеня. – С. 2, 3.
Бессонов, Г. Имя бесстрашного, имя неуловимого : [о Старосельском партизанском отряде] / Г. Бессонов // Заря. – Брест, 1991. – 29 октября.
Ласковіч, В. Яны заўсёды з намі : [пра Міхаіла и Дар’ю Чарнакоў] / В. Ласковіч // Сельская праўда. – Жабінка, 1990. – 22 лістапада. – С. 2.
Міхайлаў, А. Камандзір першага партызанскага : [аб С.С. Шыканаве і М.М. Чарнаку ] / А. Міхайлаў // Сельская праўда. – Жабінка, 1990. – 22 верасня.
Лысенка, Н. Падпольшчык, старшыня, партызан : [аб М.М. Чарнаку] / Н. Лысенка // Сельская праўда. – Жабінка, 1987. – 3 лістапада.
Косціна, Л. Памяць сэрцаў : [пра сустрэчу піянераў з былымі партызанамі атрада ім. Чарнака] /Л. Косціна // Сельская праўда. – Жабінка, 1983. – 21 ліпеня.
Алясюк, А. У полымі вайны : [пра атрад імя М. Чарнака] / А. Алясюк, М. Каржук // Сельская праўда. – Жабінка, 1983. – 5 сакавіка.
Каржук, М. Бюст земляку-партызану : [аб адкрыцці помнiка М.М. Чарнаку ў в. Старое Сяло] / М. Каржук // Сельская праўда. – Жабінка, 1975. – 13 мая. – С. 1.